| dc.description.abstract | Birbirine icazet veren şeyhlerin, peşi sıra tahta çıkan hükümdarların ve aynı soydan gelen kişilerinsıralı listesini içeren eserlere silsilenâme adı verilir. Yazma eser kütüphanelerinde manzum veya mensurpek çok Türkçe silsilenâme örneği vardır. Bunların çoğunluğunu tarikat postnişinlerinin sıralı listesiniiçeren silsilenâmeler meydana getirmektedir. Şeyh silsilenâmelerinden biri Habeşîzâde AbdurrahîmRahîmî’nin Matla‘u’l-işrāk adlı eseridir. Habeş Valisi Mustafa Paşa’nın oğlu olan Rahîmî kâtiplik eğitimive medrese öğreniminin yanı sıra Melâmî, Halvetî, Celvetî ve Gülşenî şeyhlerinden tasavvuf terbiyesi aldı.Yaşamının önemli bir kısmını Silahdar Şehid Ali Paşa’nın hizmetinde geçirdi. Divan kâtipliği, maliyetezkireciliği, cizye muhasebeciliği gibi görevler ifa ettikten sonra 1440/1727 senesinde vefat etti.Habeşîzâde Rahîmî, Nâbî ile mektuplaşmış, müşterek şiirler yazmıştır. Lugaz ile muamma çözmede, tarihdüşürmede ve nazire yazmada ustadır. Biyografik kaynaklar şiir ve inşası güzel, tasavvufî ıstılahlaravâkıf bir şair olan Habeşîzâde Rahîmî’nin sadece müretteb Dîvân’ının olduğunu bildirmektedir. Matla‘u’lişrāk, Mesnevi Şârihi Sarı Abdullah Efendi’nin Meslekü’l-uşşāk adlı kasidesini tanzîr etmek içinyazılmıştır. Matla‘u’l-işrāk’ın yazılış tarihi ve yeri belli değildir. Türkiye yazma eser kütüphanelerinde şuana kadar tespit edilebilmiş iki nüshası bulunmaktadır. Matla‘u’l-işrāk 85 beyitten meydana gelmiş birkasidedir. Ancak eser öğretici ve tasavvufi içerikli olduğu için kasidenin klasik özelliklerinigöstermemektedir. Aruzun mefā‘īlün / mefā‘īlün / mefā‘īlün / mefā‘īlün kalıbıyla yazılmıştır. Belirgin birvezin ve kafiye kusuru içermemektedir. İçerisinde yer alan edebî sanatların sayısı oldukça azdır. Dil varlığıağırlıklı olarak Arapça ve Farsça kelimelerden oluşmaktadır. Bu nedenle dil ve üslubu oldukça ağırdır.Matla‘u’l-işrāk’ta Türkçe atasözü ve arkaik kelime bulunmamaktadır. Tüm manzume boyunca sadece birTürkçe deyim geçmektedir. Matla‘u’l-işrāk’ta Bayramî-Melâmî tarikatına mensup şeyhlerin silsilesiverilmiştir. Bu şeyhlerin yaşamı hakkında kısa bilgiler sunulmuştur. Bazılarının ise sadece ismizikredilmiştir. Ayrıca Mevlânâ, Yûnus Emre, Hallâc-ı Mansûr, Nesîmî gibi meşhur mutasavvıflaradeğinilmiştir. Matla‘u’l-işrāk’ın bazı beyitlerinde tarikata mensubiyet, dervişlerden beklenen davranışlar,fenafillah mertebesine ulaşan salikte görülen haller vb. tasavvufî bilgiler de verilmiştir. Bu makalenin girişkısmında Habeşîzâde Abdurrahîm Rahîmî’nin hayatı hakkında geniş bilgiler verilmiştir. Esas bölümündeHabeşîzâde Rahîmî’nin Matla‘u’l-işrāk adlı eseri ayrıntılı bir şekilde tanıtılmıştır. Matla‘u’l-işrāk’tanhareketle Osmanlı sosyal ve dinî hayatında yer alan çeşitli tarikatlar ve bunların şeyh silsileleri hakkındabilgiler verilmiştir. Mevzunun metin üzerinde görülebilmesi için Matla‘u’l-işrāk’ın iki nüsha üzerindenkurulan tenkitli metnine makalenin sonunda yer verilmiştir | |
